Wierzenia to termin trudny do zdefiniowania, występuje w wielu różnych kontekstach. Należy go odnieść także do innych pojęć, np. przekonania, wyobrażenia zbiorowe, wiara, religia.
Dyscypliny nauki zajmujące się zagadnieniami związanymi z tematyką wierzeń to m.in. religioznawstwo, kulturoznawstwo, antropologia kulturowa oraz socjologia.
Chcąc najogólniej odpowiedzieć, czym są wierzenia i jaka jest ich natura, należy przede wszystkim wskazać na to, że jest to zbiór twierdzeń lub wyobrażeń, często dotyczących zjawisk i bytów nadprzyrodzonych, niesprawdzalnych empirycznie (jak życie po śmierci, magia, antropogeneza, kosmogeneza czy teogonia). Funkcjonowanie wierzeń może być obserwowane na płaszczyznach praktyki, pamięci oraz emocji.
Bronisław Malinowski – antropolog, uważał, że obserwując praktyki magiczne i religijne oraz zachowania codzienne, nawykowe, a następnie próbując wyjaśnić je za pomocą mitów i wierzeń danej społeczności, można uzyskać wyjaśnienia owych praktyk, wynikające z przekonań i wyobrażeń obowiązujących w grupie. Wierzenia są dla tego badacza tym, co decyduje o sensie nadawanym przez członków społeczności ich działaniom.
Malinowski napisał, że „bez wierzeń nie ma żadnej ważnej magii, ceremonii czy rytuału; wiara zostaje rozciągnięta na opis konkretnych praktyk”.
Wierzenia i mity mogą mieć również funkcję uzasadniania porządku społecznego. Malinowski stwierdza, że istnieją wśród Trobriandczyków opowieści uzasadniające matrylinearność tego ludu i uniezależniające poczęcie i dziedziczenie od mężczyzny, np. mit o poczęciu przez kobietę pierwszego członka klanu za sprawą ryby podczas kąpieli lub za sprawą kropli ze stalaktytu podczas wypoczynku w jaskini, bez udziału mężczyzny.
Antropologiczne rozumienie terminu wierzeń zostało skrytykowane przez wielu przedstawicieli środowisk naukowych, między innymi przez Jamesa Bielo. Według niego antropolodzy zwykle definiują wierzenia jako modelowe, językowo-poznawcze postawy odpowiadające roszczeniom lub zobowiązaniom społeczno-psychologiczno-emocjonalnym, funkcjonujące dzięki praktyce, wykonaniu i pamięci.
W zależności od tego, czy chcemy traktować wiarę jako stan wewnętrzny, uczucie, czy po prostu wyraz zgody na obowiązującą umowę społeczną, związane z nią pojęcie wierzeń może przyjmować różne formy i funkcje.
W oparciu o kognitywistykę, można stwierdzić, że wiara to specyficzny tryb świadomości. Korzystając z osiągnięć tej dziedziny nauki, można zdefiniować system wierzeń jako sposób zarządzania informacjami o systemie poznawczym. Ów mechanizm jest osadzony w myśleniu i zachowaniach wcześniejszych generacji.
